ماحولياتي گدلاڻ ۽ ننڍا ننڍا قدم...

ماحولياتي گدلاڻ ۽ ننڍا ننڍا قدم...

نعيم ملاح

هڪ ماءُ صبح سانجهي پنهنجي پٽ کي وهنجاري ٿي، سينڌ ڪڍي ٿي، ناشتو ڪرائي، پيرن ۾ بوٽ وجهي ٿي ۽ پٺن تي بيگ پارائي، کيسي ۾ پئسا وجهي، مٺي ڏئي اسڪول موڪلي ٿي، ان ماءُ جي من ۾ سندس پٽ لاءِ ڪليڪٽر ٿيڻ جا خواب هجن ٿا  ۽ هڪڙي ماءُ صبح سويري پنهنجي پٽ جي  پٺ تي ڪنهن اسڪولي بيگ پارائڻ بجاءِ ڪاغذ ڪچرو ميڙڻ لاءِ وڏو ڪپڙو ڏئي ٿي، ضرور اها ماءُ مٺي به ڏيندي هوندي، وهنجاري سينڌ به ڪڍندي هوندي، ناشتو به ڪرائيندي هوندي، پر هو پنهنجي پٽ جي پيرن ۾ بوٽ ۽ مستقبل ۾ ڪليڪٽر ٿيڻ جا خواب نٿي ڏسي سگهي، هوءَ پنهنجي پٽ جي ڪپڙن کي ڪا خوشبو به نٿي هڻي سگهي، سندس پٽ ته گند ڪچري مان ايندڙ بدبوءَ جو عادي آهي! هوءَ ان ماءُ جيان اسڪولي وقت ختم ٿيڻ جو انتظار به نٿي ڪري سگهي، کيس ته سج لهڻ جو انتظار ڪرڻو هوندو آهي، سندس پٽ جي ڪپڙن مان غريبيءَ جي بدبوءِ ايندي آهي!

هيءُ سماج اهڙن ٻارن کي چڱين نگاهن سان نٿو ڏسي، جيڪي دراصل ته اسان جي ماحول کي بهتر ڪرڻ ۾ تمام وڏو ڪردار ادا ڪري رهيا آهن، بظاهر ته اهي غريبي جي ور چڙهيل ٻار، جن کي گدلا سمجهي هٿ ملائڻ کان به پرهيز ڪيو وڃي ٿو، کين ڪو سلام به نه ڪندو هوندو، پر سندن ڪردار دراصل ان شاهوڪار کان تمام گهڻو اتم آهي، اعليٰ آهي، جيڪو ماحول کي خراب ڪرڻ ۾ ڪا ڪثر نٿو ڇڏي، روزانو هزارن جي خريداري ته ڪئي وڃي ٿي، جن جا ڪاغذ ۽ پلاسٽڪ اسان روڊن، رستن، گهٽين ۾ ڏسون ٿا، جيڪي ڪچري جي دٻن (ڊسٽ بن) تائين به پهچائڻ جي زحمت نٿي ڪئي وڃي، جي اهي ٻار ميڙي ريسائيڪلنگ تائين نه پهچائين ته شايد اسان جو ماحول اڃا به خراب هجي ها.

عالمي سطح تي ماحولياتي گدلاڻ تمام وڏو اشو بڻيل آهي،  ايتري حد تائين جو مس ورلڊ جو انتخاب ٿيندڙ ناريءَ کان به پهريون سوال اهو پڇيو وڃي ٿو ته توهان جو گلوبل وارمنگ بابت ڇا خيال آهي، توهان ماحولياتي گدلاڻ کي بهتر بنائڻ لاءِ ڪهڙا اپاءَ  وٺندو،  ڌرتيءَ جو گرمي پد ڏينهون ڏينهن وڌندو پيو وڃي،  حيدرآباد جون هوائون ته مشهور رهيون آهن، پر پٺين ڪجهه سالن کان حيدرآباد جي هوائن ۾ به گرمي پد وڌي ويو آهي،  ٻين ملڪن ۾ انهن گاڏين کي روڊ تي هلڻ ناهي ڏنو ويندو، جيڪي دونهون ڇڏينديون هجن، ڇو ته دونهين ۾ ڪاربان ڊاءِ آڪسائيڊ وڏي مقدار ۾ شامل هجي ٿو، جيڪو اسان جي ماحول لاءِ تمام گهڻو خراب آهي، ڪاربان ڊاءِ آڪسائيڊ ۽ ميٿين، واٽر ويپر، نائٽروس آڪسائيڊ، اوزون  اهي گئسون آهن، جن کي گرين هائوس گيسز چيو وڃي ٿو، جي اهي گئسون نه هجن ها ته ڌرتيءَ تي تمام گهڻي ٿڌ هجي ها ۽ اسان لاءِ رهڻ ڏکيو هجي ها، پر ان جي ابتڙ انهن گئسن جو تمام گهڻو وڌي وڃڻ ڌرتيءَ تي گرمي پد کي وڌائي ڇڏيندو،   اهي گيسو جڏهن مٿي آسمان ڏانهن وڃن ٿيون ته اتي هڪ سطح ٺهيل آهي، ان کي نقصان پهچائين ٿيون، ان سطح کي اوزون ليئر چيو وڃي ٿو، اوزون ليئر جو اسان جي ماحول کي بهتر بنائڻ ۾ تمام وڏو ڪردار آهي، جي اوزون ليئر نه هجي ها ته ڌرتيءَ تي ساهه واري شي جو نالو نشان نه هجي ها، ماحوليات جي ماهرن انڪشاف ڪيو آهي ته ڪاربان ڊاءِ آڪسائيڊ ۽ ٻين انسان دشمن گئسن ان سطح (ليئر) کي هڪ سوراخ ڪري ڇڏيو آهي، جيڪڏهن ڪاربان ڊاءِ آڪسائيڊ جي وڌندڙ مقدار کي نه روڪيو ويو ته اهو سوراخ وڌي ويندو ۽ ڌرتيءَ تي گرمي تمام گهڻي وڌي ويندي، گرمي وڌڻ سان گليشيئر ڳري ويندا ۽ گليشيئر ڳرڻ جي نتيجي ۾ ٻوڏن جو نه کٽندڙ سلسلو شروع ٿيندو ۽ گليشيئر ڳري وڃڻ کانپوءِ اسان جا درياهه سڪي ويندا ۽ انسان لاءِ پاڻيءَ کانسواءِ جيئڻ مشڪل بڻجي ويندو.  حيدرآباد پريس ڪلب ۾ انڊس رورل ڊولپمينٽ آرگنائيزيشن طرفان ماحوليات بابت ڪوٺايل پروگرام ۾ اهو خدشو ڏيکاريو ويو آهي ته سياچن گليشيئر تي هندستان ۽ پاڪستان جي فوج جي مداخلت سبب اهي گليشيئر ڳري رهيا آهن،  ماحوليات ۾ گرمي پد به وڌي رهيو آهي، جنهن جي ڪري هاڻي سياچن گليشيئر تيزيءَ سان ڳري رهيا آهن، خدشو ڏيکاريو ويو آهي ته اڳ سياچن گليشيئر 80 سيڪڙو برف ڄمائيندو هو ۽ 20 سيڪڙو برف ڳرندي هئي، جنهن جو پاڻي اسان جا درياهه آباد ڪندو هو، پر هاڻ رڳو 20 سيڪڙو برف ڄمائي ٿو ۽ 80 سيڪڙو ڳري رهيو آهي، اهڙي رفتار سان ايندڙ 50 سالن ۾ سياچن جي ڳري وڃڻ جا خدشا ظاهر ڪيا ويا آهن.

5 جون جيئن ته عالمي ماحولياتي ڏهاڙو هو، ان ڏهاڙي ته آر ڊي ايڇ آر نالي سماجي تنظيم طرفان ڄامشورو ضلعي جي مانجهند جي ڳوٺن ۾ وڻ پوکيا ويا هئا، ان دوران جيڪي وڏڙا موجود هئا، اهي توڙي جو ماحوليات جي سائنٽيفڪ پهلوءِ کان ڀلي غير واقف هجن، پر وڻن جي واڍي تي هو فڪر مند هئا ۽ فائدن مان بخوبي واقف هئا. سندن راءِ هئي ته جيڪڏهن اسان جا ٻيلا نه وڍجن ها ته سنڌ ۾ ايڏي وڏي ٻوڏ نه اچي ها، ڇو ته ٻيلا ٻوڏ جي پاڻيءَ کي روڪيندا آهن،  سندن چوڻ هو ته ٻيلا ڇو ته سندن گذر سفر جو ذريعو رهيا آهن، هو ٻيلن ۾ نه رڳو مال جو چارو حاصل ڪندا هئا، پر ماکيءَ کان وٺي، کنئور ۽ ٻيو قيمتي دوائن جون جڙي ٻوٽيون پڻ ٻيلن مان حاصل ڪندا هئا ۽ اهو سندن گذر سفر جو وڏو ذريعو هوندو هو، جيڪو هاڻ ختم ٿيندو پيو وڃي.  ڪجهه ڏينهن اڳ آر ڊي ايف نالي سماجي تنظيم طرفان ماحولياتي صحافت بابت هڪ سيمينار ڪوٺايو ويو هو،  جنهن ۾ صحافين کي ماحوليات بابت آگاهي ڏني وئي،  ان موقعي تي اهو پڻ چيو ويو هو ته ميڊيا ۾ سياست کي جڳهه ملي ٿي پر ماحوليات کي نٿو اسپيس ملي، سيمينار ۾ مطالبو ڪيو ويو هو ته حڪومت اينٽي انوائرنمينٽ پراجيڪٽ فوري ختم ڪري، سياسي پارٽيون پنهنجي منشور ۾ ماحوليات کي ترجيح ڏين، اهي حقيقت آهي ته اسان جي اخبارن ۾ ماحوليات بابت ماڻهن ۾ شعور پيدا ڪرڻ لاءِ جي اسرائتا قدم کنيا وڃن ته هوند ماڻهو باشعور هوندا ۽ ماحول کي بهتر بنائڻ ۾ پنهنجو ڪردار ادا ڪندا، ان لاءِ صحافين تي به وڏي ذميواري عائد ٿئي ٿي، ڇو ته صحافي سماج جو آئينو آهن،   کين ماحوليات دوست ڪردار ادا ڪرڻ گهرجي،  ماحول جو انفراديت تي تمام وڏو اثر آهي، ڀلي هو ماحول خراب ڪرڻ ۾ ڪو ڪردار ادا نه ڪري پر ماحول جو سندس زندگيءَ تي گهرو اثر هجي ٿو.

توڙي جون ماحولياتي گدلاڻ ۾ ترقياتي ملڪن جو تمام گهڻو هٿ آهي، وڏا وڏا پروجيڪٽس، پلانٽ، فيڪٽريون، انهن مان نڪرندڙ دونهون، ويسٽ مٽيريل، جيڪو هو ڪٿي پورڻ بجاءِ کليل ڇڏي ٿا ٿين، اسان جي ماحول کي تمام گهڻو خراب ڪري رهيو آهي، پاڪستان ۾ اهڙي طرح فيڪٽرين ۽ پلانٽن جو گند ڪچرو پئسا ڏئي درياهن، واهن، ڦليلين ۾ وهايو وڃي ٿو، جيڪو انسانيت جي موت جو سبب بڻجي رهيو آهي، پر ننڍا ننڍا قدم وڏيون وڏيون تبديليون آڻيندا آهن ۽ هن وقت ماحول کي بچائڻ لاءِ ڪنهن وڏي تبديليءَ کان به وڏي تبديلي جي ضرورت آهي،  ان ڪري ان ڳالهه تي سوچڻ جي ضرورت آهي ته آخر ڪهڙا ڪهڙا ننڍا قدم انفرادي حيثيت سان کڻڻ گهرجن ۽ ادارن کي ڪهڙيون پاليسيون جوڙي ماحول کي بهتر بنائڻ لاءِ ڪي انقلابي قدم کڻڻ گهرجن، ماحول کي بهتر بنائڻ لاءِ انفرادي حيثيت سان سولو طريقو وڻ پوکڻ ۽ دونهين وارين گاڏين، ٿيلهين ۽ ڪاغذن جو گهٽ استعمال ڪرڻ آهي، وڻ ئي ماحول کي بهتر بنائڻ جو وڏي ۾ وڏو ۽ سستي ۾ سستو ذريعو آهن، وڻ  ڏينهن جو ڪاربان ڊاءِ آڪسائيڊ جزب ڪن ٿا، جنهن سان ڪاربان ڊاءِ آڪسائيڊ جو مقدار قدرتي طور گهٽجي وڃي ٿي، ٻيو ته دونهين وارين گاڏين جو استعمال نه ڪرڻ سان اسان ڪاربان ڊآءِ آڪسائيڊ کي روڪي سگهون ٿا، ٿيلهيون استعمال نه ڪرڻ سان اسان ماحول کي بهتر ڪري سگهون ٿا ۽ ڪاغذ وڻن جي واڍيءَ کانپوءِ ٺهن ٿا ته جڏهن اسان ڪاغذ جو استعمال گهٽ ڪنداسين ته وڻن جي واڍي به گهٽ ٿيندي، عالمي سطح جي تنظيمن پنهنجي پاليسين ۾ هاڻي ڪاغذ جي استعمال کي گهٽ ڪرڻ جو پڪو پهه ڪيو آهي، هاڻ ڪمپيوٽر ذريعي ڄاڻ جي ڏي وٺ ڪئي وڃي ٿي، ڪاغذي اسائنمينٽس بجاءِ ڪمپيوٽر جي سي ڊي ۾ اسائنمينٽس ٺاهيون ۽ ٽرانسفر ڪيون وڃن ٿيون.  اسان کي پنهنجي آفيسن ۾ ڪاغذ جو استعمال گهٽ ڪرڻ گهرجي، غير سرڪاري دفتر ته وري به ٿورو گهڻو خيال ڪن ٿا، پر سرڪاري دفترن ۾ پرنٽر سامهون پيل ڪاغذن کي ضايع ڪرڻ ۾ ڪا ڪثر نٿي ڇڏي وڃي،جيڪو نه ٿيڻ گهرجي،  ٿيلهين جو گهٽ استعمال ڪرڻ گهرجي، جيئن اڳ وڏڙا ڇٻن ۽ ڪپڙي جي ٿيلهن ۾ ڀاڄي ۽ ٻيو گهربل سامان وٺڻ ويندا هئا، هاڻ اسان انهن وڏڙن جي ماحول دوست روايتن کي ڇڏي ڏنو آهي.

بلڊر مافيا اسان جي ماحول، وڻن ۽ قدرتي حسن کي اڏوهيءَ جيان کائي رهي آهي،  ساوڪ کين سهڻي نٿي لڳي، وڏا وڏا پراجيڪٽس ٺاهي هو جنگل کي منگل ٺاهڻ جون دعوائون ڪري رهيا آهن، پر ان جي ابتڙ هو جيترن وڻن جي واڍي ڪن ٿا،  زرخيز زمينن کي پٽ بڻائي ڇڏين ٿا، کين ماحول کي بهتر بنائڻ لاءِ ڪجهه ساوڪ کي سهارو به ڏيڻ گهرجي، جي هو هڪ وڻ وڍين ٿا ته 2 وڻن پوکڻ ۾ سندن پراجيڪٽس ختم نه ٿي ويندا، پر هو ايئن نٿا ڪن، ڳوٺاڻي زندگي وري به ماحول کي بهتر بنائڻ ۾ پنهنجي مٽ پاڻ آهي، هر گهر ۾ وڻ نظر ايندو، ٻينون ساوڪ سان سينگاريل هونديون، جي اسان جا ڳوٺ نه هجن ها ته هوند اسان جا شهر  دهشتگرديءَ جيان ماحولياتي گدلاڻ ۾ به پهرين ڏهه ملڪن ۾ شامل هجن ها، جيئن هاڻ تازي هڪ رپورٽ ۾ پاڪستان کي دهشتگرد ملڪن جي فهرست ۾ اٺون نمبر مليو آهي!

اسان مان گهڻو اتم واقعي اهو ٻار آهي، جيڪو روز گند ڪچرو ميڙي پاڻ ته گدلو رهي ٿو پر اسان جي ماحول کي بهتر بنائي ٿو، کيس شايد پورو اجورو به نه ملندو هوندو، اهڙن ٻارن جي سهائتا لاءِ ڪو به ادارو شايد ڪم نٿو ڪري، ماحوليات تي ڪم ڪندڙ تنظيمن کي اهڙن ٻارڙن کي ڳولي ڳولي مڃتا ايوارڊ ڏيڻ گهرجن، جيڪي ماحول کي بهتر بنائڻ ۾ مثالي ڪم ڪري رهيا آهن،  اسان کي ماحول کي بهتر بنائڻ لاءِ ان ٻار جيان پنهنجو رويو اختيار ڪرڻو پوندو، پنهنجي ڪمري، پنهنجي گهر، پنهنجي گهٽي، پنهنجي آفيس تائين  ماحول کي بهتر بنائڻ لاءِ انفرادي قدم کڻڻا پوندا.

naeemmalah@yahoo.com

قومپرستن کي اپيل: سنڌي وسندين کي امن موٽائي ڏيو...

قومپرستن کي اپيل: سنڌي وسندين کي امن موٽائي ڏيو...

نعيم ملاح

جتي سنڌ ۽ سنڌ جي حقن جي ڳالهه ٿيندي، اتي سنڌ جي ٻئي نمبر وڏي شهر حيدرآباد جي تعلقي قاسم آباد جو ذڪر شايد سڀ کان اڳ ٿيندو، قاسم آباد قومپرستن جو ڳڙهه آهي، هن شهر مان سائين جي ايم سيد جي سالگرهه ۽ ورسيءَ جي موقعي تي ۵ مختلف جلسن ۾ شرڪت ڪرڻ لاءِ هڪ نظريئي، هڪ جهنڊي هيٺ مختلف گاڏين جا قافلا نڪرندا آهن، جسقم، جسقم )آريسر گروپ)، جسمم، جسم، جساف جا جهنڊا قاسم آباد جي سڃاڻپ بڻيل آهن، هونءَ ته سنڌ ترقي پسند پارٽي، عوامي تحريڪ، سنڌ يونائيٽيڊ پارٽي، سيو سنڌ موومينٽ )جيڪا نواز شريف جي ٻن قومپرست پارٽين سان ملاقات بعد هاڻ سنڌ يونائيٽيڊ پارٽيءَ ۾ زم ٿي وئي آهي) جا جهنڊا ۽ وال چاڪنگ سنڌ جي هر شهر، هر ڳوٺ ۽ هر گهٽيءَ ۾ نظر ايندا، پر قاسم آباد اهو شهر آهي، جتي چارئي قومپرست پارٽيون ڳالهين واري عمل مان گذري سوچ جو سفر طئه ڪن ٿيون، سپنا جا اجلاس هن ئي شهر ۾ ٿيندا هئا، آدم شماري مانيٽرنگ ڪميٽي سنڌ سان ٿيل ۽ ٿيندڙ ذيادتين تي غور ويچار ڪري پنهنجا خدشا ميڊيا ذريعي حڪمرانن تائين پهچائي ٿي، ڪڏهن ايس ٽي پي هائوس تي سنڌ جي حقن ۽ اشوز لاءِ لائحه عمل جوڙيو ويندو آهي، ته ڪڏهن پليجو هائوس تي هنگامي اجلاس ڪوٺايا ويندا آهن، سنڌ جو سڀئي قومپرست پارٽيون گهڻو تڻو هن ئي شهر ۾ گڏ ويهنديون آهن ۽ پوءِ پنهنجو احتجاج سنڌ جي قيادت توڙي وفاق تائين پهچائينديون آهن، بقول پاڪستان پيپلز پارٽيءَ جي سيڪريٽري جنرل تاج حيدر جي ته ”اسان کي سنڌ جي سول سوسائٽي ۽ قومپرستن جا احتجاج ۽ رايا وفاق سامهون ڳالهين ۾ تمام گهڻا ڪم ايندا آهن، سندن پريشر کي اسان ڳالهين ۾ سامهون رکندا آهيون ۽ وفاق کي ٻڌائيندا آهيون ته سنڌ هيئنءَ ٿي سوچي“ . اهڙي ڳالهه هن ايس پي او آفيس ۾ 18هين ترميم بابت ڪوٺايل پروگرام ۾ ڪئي هئي. اڄ آءُ پنهنجو احتجاج پنهنجين قومپرست پارٽين آڏو رکان ٿو ته سنڌي وسنديون بدامنيءَ جي ور چڙهي ويون آهن، نوجوان ڏينهن توڙي رات جو قاسم آباد سميت مختلف علائقن ۾ ڦر جون وارداتون ڪري رهيا آهن، جڏهن ڪراچيءَ ۾ رينجرس جا اهلڪار ڪنهن نوجوان کي سري عام گوليون هڻي قتل ڪن ٿا ته هڪ خوف ورائي وڃي ٿو ته ڪٿي سڀاڻي حيدرآباد جي سنڌي وسندين ۾ به ڪنهن نوجوان جو قانوني ادارن پاران گولين هنيل لاش نه ملي، هڪڙا قانوني ادارن جا اهلڪار پاڻ کي عدالتن کان اعليٰ سمجهي رهيا آهن ۽ هڪڙن جو ڪردار ته ائين آهي جنهن مان نه ڪنهن دشمن کي ڀو آهي نه سڄڻ کي آسرو، پوليس کي پوليس چوڻ به سٺو نٿو لڳي، حڪومت ۾ ويٺل پارٽين کي ته چوڻ ئي اجايو آهي، ان ڪري قومپرست پارٽين مان اميد رکي هيءَ ڳالهه ڪجي ٿي.
فڪري ڳالهه آهي ته قاسم آباد، جيڪو توڙي جو قومپرستن جو ڳڙهه آهي، جتي سنڌ جي حقن جي ڳالهه ٿئي ٿي، امن اتحاد جڙن ٿا، جتي عالمي دهشتگردي کي ننديون وڃي ٿو، پر سنڌ جيڪا امن جي ڌرتي آهي، جيڪا ولين جي سڃاڻپ آهي، جيڪا مهمان نوازي ۾ مشهور آهي، ان سنڌ جي سنڌي وسندين ۾ ڏينهن ڏٺي جو ڦر جون وارداتون ڏينهون ڏينهن وڌي وڻ ٿي ويون آهن، جنهن جي پاڙ اکاڙي به نٿي سگهجي!
رات جا رهزن ڪنهن کي ڪوٺجي؟ ڪنهن جي همت جو ڏينهن ڏٺي جو موٽر سائيڪلون ڦرين؟ مصروف روڊن تي پسٽول کنيو لٽين؟ قاسم آباد ته اهو شهر آهي، جتي اسان اجلاس ڪوٺائي ڪراچيءَ کي هٿيارن کان پاڪ ڪرڻ جو مطالبو ڪندا آهيون، ته پوءِ ان ساڳئي شهر ۾ هٿيار ڏينهن ڏٺي جو ڪيئن استعمال ٿي رهيا آهن ۽ ڪير استعمال ڪري رهيا آهن؟ ان کان وڌيڪ شرم جوڳي ڳالهه ڪهڙي ٿي سگهي ٿي ته شهر به پنهنجو، لٽجندڙ به پنهنجا ۽ لٽيندڙ به...!!!
23 مئي تي آءُ حيدرآباد پريس ڪلب مان رات جو هڪ بجي پنهنجي هڪ سينيئر صحافي سان گڏ گهر پئي ويس، ٿڌي سڙڪ وٽ اڇي رنگ جي مهراڻ ڪار اچي بيٺي، گهيرن واري شلوار پهريل دوست، ڪنڌ تي رومال )جيڪو هن مون تائين پهچڻ دوران پاڻ ڍڪڻ ۾ ڪم آندو( مون سامهون آيو، پيٽ تي پسٽل رکي تمام آهستي چيائين جلدي ڪر موبائيل ڪڍ! ائين لڳي رهيو هو ڄڻ ڪو منهنجو جگري دوست هجي ۽ پنهنجائپ مان موبائيل پيو گهري، خير منهنجو هٿ اڃان کيسي تائين پهتو ئي نه هو ته ٿورو زور ڏيندي چيائين جلدي ڪر نه ته کڻندو سائن سر! سر سڀن کي پيارو، سو مون کيس جهٽ پٽ ۾ موبائيل ڏني ۽ هو ڪار ۾ ويهي وڃڻ لڳا، اتفاق جي ڳالهه هو به قاسم آباد ڏي لڙيا ۽ اسان کي به قاسم آباد ئي وڃڻو هو، بحرحال هو ٿورو جلدي وڃي گهر ڀيڙا ٿيا هوندا ۽ اسان ڄاڻي واڻي آهستي ٿي وياسين! صبح جو جيئن ئي آفيس آيس ته اسان جو محترم دوست ۽ استاد ڪاظم جتوئي پريشان ويٺو هو، پڇيو مانس سائين ڇو پريشان آهيو، چيائين ادا ممتاز ڊيوٽي تي پئي ويو، صبح جو 10 بجي گهوڙا گرائوڊ وٽ بائيڪ، پئسا ۽ موبائيل ڦرجي ويا آهن، قاسم آباد ٿاڻي تي رپورٽ داخل ڪرائي آهي، الله ڪري ڪا سڻائي ٿي پوي! بحرحال ڪا سڻائي نه ٿي! قاسم آباد ٿاڻي تي داخل رپورٽ تي هميشه جيان ڪابه پيش رفت نه ٿي ۽ اهو ڪو هڪ واقعو ناهي، روز اهڙا کوڙ سارا واقعا اخبارن ۾ شايع ٿين ٿا، ڪي شايع نه به ٿين ٿا.
هر ماڻهوءَ جي راءِ بجا آهي ته تعليمي ادارن کان وٺي شهر ۾ رينجرس جي مداخلت بند ڪئي وڃي، ڇو ته ڪراچيءَ ۾ نوجوان سرفراز کي سري عام قتل ڪرڻ ۽ خروٽ آباد واقعي کانپوءِ شايد ئي ڪو رينجرس جي حق ۾ هجي، رينجرس کي ڪنهن شهري کي گوليءَ هڻڻ جو اختيار نه هجڻ باوجود ڪراچيءَ ۾ ميٽرڪ جي شاگرد کي جنهن طريقي سان سري عام گوليون هڻي قتل ڪيو ويو، ان سان انسانيت جي تذليل ٿي آهي، رينجرس ته پاڻ کي عدالتن کان به مٿانهون ڪري ڇڏيو، خير سپريم ڪورٽ سميت سنڌ اسيمبليءَ کان وٺي ملڪ جي صدر توڙي وزير اعظم واقعي تي ڏک جو اظهار ڪيو آهي ۽ قاتل رينجرس اهلڪارن خلاف ڪارروائي ڪرڻ جهڙا بيان به سامهون آيا آهن، پر اهڙيءَ صورتحال ۾ رحمان ملڪ جا بيان چڙ ڏياريندڙ آهن ته ڄاڻايل نوجوان ڪراچيءَ ۾ مختلف ڏوهه جي وارداتن ۾ ملوث هو، پر اها ڳالهه کيس نظر نٿي اچي ته ڪنهن به نوجوان کي ڦر جي الزام ۾ پوليس حوالي ڪرڻ بجاءِ سري عام گوليون هڻڻ ڪٿان جو قانون ۽ انصاف آهي؟ اهو نوجوان ڪيئن نه رينجرس جي اهلڪارن آڏو زندگيءَ جي خيرات پيو گهري، پنهنجيءَ غلطيءَ جو اعتراف به ڪيائين، پر کيس ان باوجود گوليون هنيون ويون، هو تڙپي رهيو هو، سندس بدن مان رت پئي وهيو، هن رينجرس اهلڪارن کي اپيل به ڪئي ته ڀلا اسپتال وٺي هلو! پر بي رحم رينجرس اهلڪارن انسانيت جي تذليل ڪرڻ ۾ ڪا گهٽتائي نه ڪئي ۽ نوجوان تڙپي تڙپي فوت ٿي ويو، اڄ جڏهن سندس اها فوٽيج ميڊيا تي هلي رهي آهي ته نوجوان جي والدين تي ڇا گذرندي هوندي! ڪاش، نوجوان کي مارڻ کان اڳ اهي رينجرس اهلڪار ٿورو سوچين ها، پر فوٽيج مان صاف نظر ٿو اچي ته رينجرس اهلڪار ڪجهه سوايو ئي پاڻ کي شينهن ۽ عوام کي ٻڪري سمجهي رهيا آهن، نوجوان کي گولي هڻندڙ رينجرس اهلڪار به شڪل مان نوجوان نظر اچي ٿو ۽ سندس شڪل ٻڌائي ٿي گهٽ ۾ گهٽ سندس واسطو پر امن صوفين جي ڌرتي سنڌ سان ناهي!
اسان کي پنهنجي پاڻ ڏانهن به جهاڪڻ گهرجي، جي اسان پنهنجي معاشري کي ايڏو بدامن بڻائي ڇڏينداسين ته رينجرس جي مداخلت کي روڪڻ جو جواز به اسان وٽ نٿو بچي، اسان جي يونيورسٽين ۾ ڪرڪيٽ راند تان گوليون هلن ٿيون ۽ شاگرد مرن ٿا، پوءِ رينجرس اچي ٿي بيهي رهي، ڪڏهن ڪنهن رينجرس واري ڪلاسن جو بائيڪاٽ ڪرڻ لاءِ ناهي چيو، ڪنهن استاد جي آَفيس ۾ وڃي کيس نمبر نه وڌائڻ تي پسٽل رينجرس واري ناهي ڏيکاريو، يونيورسٽين جي مک چوراهن تي رينجرس وارن جي ڪري خوني چوڪ جهڙا نالا ناهن پيا، )سنڌ يونيورسٽيءَ جي آرٽس فيڪلٽي واري ڪينٽين واري چوڪ ۽ هاسٽل واري هنڌ کي خوني چوڪ ڪري ڪوٺيو وڃي ٿو) اهو سڀ اسان جا ڪامريڊ )بقول انهن جي ته اسان ڪامريڊ آهيون( ڪري رهيا آهن، جن کي شايد ڪامريڊ لفظ جي پوري معنيٰ، مان ۽ مرتبي جي به خبر نه هوندي! ڪجهه ڏينهن اڳ حيدرآباد شهر ۾ رينجرس وارا رستن تي بيهندا هئا، کين جنهن تي شڪ هوندو هو، کيس روڪيندا هئا، پڇا ڳاڇا ڪري پوءِ ڇڏيندا هئا، قاسم آباد جي انٽري گيٽ، واڌو واهه روڊ، حيدر چوڪ، فتح چوڪ، راڻي باغ، گهوڙا گرائونڊ وٽ رينجرس جي موجودگيءَ سبب ڦرن جون وارداتون گهٽ ٿي ويون هيون، رڳو ڳڻتي اها هوندي هئي ته لائيسنس ضرور ساڻ کڻون پر جڏهن کان رينجرس بيهڻ ڇڏيو آهي، رات جي رهزنن جي ته ڄڻ عيد ٿي پئي آهي ۽ شهرين جي من ۾ مونجهارو ۽ ڦرجي وڃڻ جو خوف آهي، پر جي اسان پنهنجي معاشري کي پاڻ پر امن بڻائي ڇڏيون ته اسان کي نه رينجرس جي ضرورت پوندي نه ڪي نام نهاد پوليس جي، جيڪا نه ڪنهن ليکي ۾ آهي نه چوکي ۾!
حيدرآباد جو واڌو واهه روڊ، گهوڙا گرائونڊ، ٿڌي سڙڪ، آٽو ڀان روڊ ڦورن جا مرڪز رهيا آهن، ڦرون ته روز ٿين ٿيون، پر گذريل مهيني ۾ ته آٽو ڀان روڊ تي ڦورو ڦر دوران نوجوان کي گوليون هڻي قتل ڪري فرار ٿي ويا هئا. اهو حشر رڳو قاسم آباد سميت ٿڌي سڙڪ ۽ آٽو ڀان روڊ جو ناهي، لطيف آباد ۾ به ڦرون اڻ ڳڻيون ٿيون ٿين، ان کان علاوه حيدرآباد جون ٻهراڙيون به هاڻ ڦورن جي ور چڙهي ويون آهن، حيدرآباد جي تعلقي ٻهراڙي جي راهوڪي پوليس اسٽيشن، مسو ڀرڳڙي روڊ، نيو حيدرآباد سٽي روڊ، واڻڪي وسي روڊ، ٽنڊو ڄام ٿاڻي، ٽنڊو قيصر روڊ، پٻڻ ٿاڻي جي حد ۽ ٽنڊو فضل روڊ بدامني جي شديد ور چڙهيل آهن، جتي رات جو سفر ڪندڙ پاڻ ڦرايو وڃن. تازو ئي نيو حيدرآباد سٽي ۾ ڦورو موٽر سائيڪل ڦر ڪري رهيا هئا، اتان گذرندڙ هڪ صحافي دوست فون ڪري پوليس کان لوڪيشن پڇي، جواب مليو ته اسان نيو حيدرآباد سٽي موڙ تي بيٺا آهيون ۽ ان جي ۲ منٽن جي مفاصلي تي ڦر جي واردات هلي رهي هئي، صحافي دوست تڪڙ ۾ وڃي پهتو ته ڏٺائين پوليس هوٽل تي چانهن پي رهي هئي ۽ کين ڪا به پرواهه نه هئي ته کين ڪا ڦر جي معلومات ملي آهي ۽ سندن فرض ٿئي ٿو ته هو ڦر واري واردات تي پهچن. لطيف آباد ٻهراڙي ۾ ڳوٺ جان محمد رند مان مور هالي جي گهر مان ۲ مينهون نڪري ويون، کين سجاڳي ٿي ته هنن پيرا کنيا، ڳوٺ جا نوجوان به مور هالي سان گڏ نڪري پيا، کين خبر پئي ته مينهون مزده ۾ وجهي چورن لطيف آباد واري پاسي جو رخ ڪيو آهي، مور هالي پنهنجي لطيف آباد جي هڪ دوست کي فون ڪري روڊ تي خبر جي پڪ لهڻ جو چيو، مزده جڏهن اتان گذري ته روڊ تي بيٺل همراهن مزده جو پيڇو ڪيو ۽ مزده ۾ ويٺل چورن مزده روڪي کين مارڪٽ ڪري مينهن سان گڏ موٽر سائيڪل ۽ لائيسنس وارو پسٽل به کڻي ويا، مور هالي جو گذارو ان مال تي هو، ٻه مهينن کان وڌيڪ عرصو ٿي ويو آهي، مينهون نه موٽيون، اهڙا الائي ڪيترا واقعا اسان جي شهر ۾ روز ٿين ٿا، اسان جون سنڌي وسنديون ڦورن ۽ چور خانن جي ور چڙهي ويون آهن.
اسان جي قومپرست پارٽين کي گذارش آهي ته ڇو ته اسان شهري رياستي تحفظ تي يقين نٿا رکون، رياست جي ذميواري آهي ته هو شهرين کي تحفظ ڏئي، پر پوليس وارن جا پيٽ وڃن ٿا ڏينهون ڏينهن وڏا ٿيندا، کين چورن پٺيان ڀڄڻ جيتري صحت ناهي رهي، باقي رينجرس جڏهن تحفظ ڏيڻ کان هٽي ڪري قاتل بڻجي وڃي ته پوءِ اها گهر ويٺي ڀلي! هو جڏهن مهراڻ بيس تي حملو ڪندڙن کي سوگهو ڪري نٿا سگهن، روز جا ٿيندڙ خودڪش بم حملا روڪڻ به سندن وس ۾ ناهي رهيو، سو هاڻ خروٽ آباد واقعي ۽ ڪراچيءَ ۾ نوجوان سرفراز کي قتل ڪري هنن ثابت ڪيو آهي ته هو دهشتگردي خلاف جنگ جي سگهه وڃائي ويٺا آهن، هو هٿين خالي نوجوانن کي ئي ماري سگهن ٿا پر روز حملا ڪندڙ دهشتگرد سندن گوليءَ جي نشاني کان پري آهن، کين هاڻ رائيفل ڏيڻ جي به ڪا معنيٰ نٿي بچي، ڪراچيءَ ۾ جي نوجوان جو ڪو ڏوهه هيو به ته کيس مارڻ بجاءِ پوليس حوالي ڪيو وڃي ها، پر هاڻ ته رينجرس عدالتن جي پرواهه ڪرڻ ڇڏي ڏني آهي، اهڙي صورتحال ۾ سنڌ جي سنڌي وسندين کي بچائڻ لاءِ مونجهاري جي شڪار قوم جون اکيون قومپرستن ڏانهن وڃن ٿيون، هو سنڌ ۾ امن ڏسڻ جي خواهشمند آهن، سنڌ ۾ ڌارين جي آبادڪاري تي به پريشان آهن، ڪراچي کي هٿيارن کان پاڪ ڏسڻ گهرن ٿا، ته پوءِ قاسم آباد جنهن جو هر ٻيو شخص ڪنهن نه ڪنهن قومپرست پارٽي سان سلهاڙيل آهي، ان ۾ بدامنيءَ جي ٻرندڙ باهه تي ضابطو آڻڻ لاءِ ڪو پلان، ڪو اجلاس، ڪو جلسو، ڪو احتجاج ڇو نٿو ڪوٺايو وڃي، نه رڳو قاسم آباد، پر ڪراچيءَ سميت سنڌ جي تمام شهرن ۾ امن کي هٿي ڏيارڻ لاءِ امن مارچ ڪرايا وڃن، امن فورس ٺاهيو وڃي، سنڌ جي نوجوانن جي اهليت تي جڏهن به ڪو سوال اٿيو آهي ته ان تي قومپرستن سميت هر سنڌ ڄائي اٿي کڙو ٿي جواب ڏنو آهي ته پوءِ سنڌي نوجوان جيڪي ڏينهن توڙي رات جو سنڌين کي ئي ڦرين پيا، انهن کي سڌي راهه ڏيکارڻ ۾ اسان جا قومپرست ناڪام ڇو ويا آهن؟ جيڪڏهن خيبرپختون خواهه ۾ دهشتگردي کي روڪڻ لاءِ اتان جا ماڻهو ڪا امن فورس ٺاهي سگهن ٿا، ته قومپرست امن اتحاد، يا امن فورس ڇو نٿا ٺاهن، جنهن جو ڪم سنڌ جي شهرن، ٻهراڙين ۾ وڌندڙ بدامنيءَ جي باهه کي روڪڻ هجي، قومپرستن جو ڳڙهه قاسم آباد به بدامنيءَ جي باهه ۾ ورتل هجي ۽ سنڌي نوجوان رات توڙي ڏينهن سنڌين توڙي غير سنڌين کي لٽين، ڦرين، ته ان ۾ اسان سڀني جي ناڪامي آهي ته اسان پنهنجي نوجوان نسل کي راهه ڏيکارڻ ۾ ناڪام ويا آهيون. قومپرستن کي سنڌ جي سنڌي وسندين کي پر امن بنائڻ لاءِ پريشر گروپ طور ڪم ڪرڻ گهرجي.

naeemmalah@yahoo.com

4 June, one of important day of my life. my engagement done.

Day Dreamer...!!!: kari and domestic disptes in Sindh during month of...

Day Dreamer...!!!: kari and domestic disptes in Sindh during month of...: "At least sixty five women and 17 men killed under the allegations of Kari-kari and, domestic violence and other petty maters in the province..."

kari and domestic disptes in Sindh during month of May, 17 men also killed under the karokari allegations...

At least sixty five women and 17 men killed under the allegations of Kari-kari and, domestic violence and other petty maters in the province of Sindh in the month of May, 2011.

32 women killed over Kari pretext and 33 women killed in domestic violence, 4 couples killed over the allegations of Karo-Kari.

Study conducted by Research and Development for Human Resources (RDHR), according to study District Ghotki remains on the Top where seven women were killed, 6 women killed in Kandhkot, 3 each were killed in Sukkur and Larkana, 2 earch in Qambar-shahdadkot, Jamshoro, Dadu, and Hyderabad. While one each in Khairpur, Sanghar, Shikarpur, Naushero feroze and Matiari.

According to report, 33 women killed by torture in domestic disputes, comprises 6 women in Larkana district, 5 in Dadu, 3 each in Nawabshah, Hyderabad, Badin districts, two each in Kandhkot, Shikarpur and Jacobabad districts, while one each woman killed by torture in Kherpur, Ghotki, Qambar Shahdadkot, Nosheroferoz, Tando Alahyar, Sukkur and Thatta districts.

Including 4 couples 17 men were killed over allegation of Karo-kari, more incidents happened in QambarShahdadkot, where 4 men were killed, 3 men killed in Kandhkot district, two each in Shikarpur, Nosheroferoz and Nawabshah, while one men killed in Larkana and Thatta districts.

It is to remind that in the month of April, 2011, 48 women were killed under the allegation of Karokari and Domestic disputes and 12 men under allegation of Karikari, which ratio is increased in the month of May as 65 women and 17 men are being killed.





for further visit our website.

www.rdhrsindhpk.org